اشاره

در دنيايي به سر مي‌بریم که رنج، سختی، ناكامي‌ها و...  جزیی از زندگی است.  اين در حالي است كه رفاه حاصل از پيشرفت فناوري و افزايش روحيه راحت‌طلبي، كاهش ظرفيت تحمل ما انسان‌ها را موجب شده است. در چنين شرايطي، برخورداري از ويژگي صبر، توان دروني ما را به شکل باور نکردنی بالا می‌‌برد؛ زيرا خويشتن‌داري مستلزم مديريت و مهار احساسات است و افراد خويشتن‌دار از ثبات هيجاني بيشتري برخوردار خواهند بود. در این مصاحبه درباره آثار صبر در زندگی  گفت و گو شده است.  

‌آیا شکیبایی کردن در برابر مشکلات و مصیبت‌ها در تعاملات اجتماعی  انسان با دیگران تاثیرگذار است؟

‌انسان‌های صبور شخصیت‌های مقاومی‌‌هستند که بزرگی روحشان دیگران را تشویق به هم‌نشینی با آنها می‌‌کند. همین خصلت باعث می‌‌شود تا صابران عزیز شوند و وقار قابل توجهی را پیدا کنند و به همین دلیل همه چشم‌ها به سمت آنهاست؛ شاید به همین دلیل است که از صبر به عنوان زینت یاد می‌‌شود. بنابراین می‌‌توان گفت که این‌گونه افراد افرادی فعالند تا منفعل. یعنی دارای ابتکار عملند و می‌‌توانند در مقاطع مهم و حساس درست تصمیم بگیرند. اگر دقت کرده باشید متوجه می‌‌شوید که کسانی که قدرت خویشتن داری و صبر بالایی دارند معمولا در راس یک جریان هستند و وظیفه رهبری و هدایت را بر عهده دارند. انسان‌های صبور مانند کوه استوار می‌‌ایستند در این وضعیت توفان‌ها و تند باد‌های زندگی که بر سر راه هر انسانی در دنیا قرار می‌‌گیرند، تاثیری در آنها ندارد. به همین دلیل علاوه بر این که خود این انسان‌ها به دلیل مقاوم بودنشان در برابر مشکلات آسیبی نمی‌‌بینند، اطرافیان این انسان‌ها نیز به انها نزدیک می‌‌شوند تا در سایه مقاومت و استقامت این افراد قرار گیرند و به آرامش رسند.

‌صبر چگونه شخصیت انسان را ارتقا می‌‌دهد؟

‌صبر، عزت می‌‌آورد. مومن باید به دنبال عزت باشد و نباید کاری بکند که شخصیتش خرد شود، بی‌تابی کردن و بی‌صبری کردن باعث می‌‌شود تا این عزت تحت شعاع قرا بگیرد. نکته مهم در اینجا این است که مومن باید عزتش را در برابر هم خدا و هم مردم حفظ کند و این شخصیت را با بی‌تابی کردن از بین نبرد. بی‌تابی کردن در برابر مشکلات و بلایا یعنی این که انسان مومن در برابر این مشکلات و بلایا کم آورده است و به خاک ذلت نشسته است و این با عزت یک مومن نمی‌‌خواند. نکته دیگر این است که صبر و حلم از جمله صفات خود خداست و کسی که خود را مجهز به این صفت کند اخلاقی خدایی را پیگیری نموده است. مشخص است که هر چه قدر انسان به اخلاق خدایی نزدیک شود، پیشرفت اخلاقی می‌‌کند.

‌صبر چه تغییری در قدرت اراده انسان می‌‌گذارد؟

‌همت عالی یکی از ثمرات صبر ورزی است؛ مشکلات ریز و درشتی بر سر مسیر زندگی انسان قرار دارند چه بسا صبری که انسان انجام می‌‌دهد در برابر مشکلات کوچک باشد اما به هر حال خود این هم یک تمرین جدی است تا رسیدن به اهداف بزرگ برای انسان دست یافتنی‌تر بشود. اساسا عنصری به نام پشتکار آمیخته با صبر و استقامت در حرکت به سمت هدف و آرمان است.  اگر استقامتی نباشد،  پشتکاری در کار نخواهد بود و در نتیجه همتی صورت نمی‌‌گیرد و کار‌ها با سستی همراه می‌‌گردد. افراد صبور در رويارويي با مشكلات به جاي كنار كشيدن به استقبال آنها و حل و فصل  کردن‌شان مي‌روند.  

صبر عاملی تنش زاست یا  تنش زدا؟

‌صابران کسانی هستند که بر خودشان تسلط دارند و مدیریت نفس می‌‌کنند این افراد بر خشم خودشان کنترل دارند و در مواقع بحرانی تصمیمات نابخردانه نمی‌‌گیرند؛ به همین دلیل روابط آنها با دیگران روابطی مسالمت‌آمیز است.  اگر به صبر اعتقاد داشته باشیم در این صورت در برابر گناه می‌‌توانیم مقاومت کنیم؛ بد اخلاق نمی‌‌شویم و در برابر مسائل کم اهمیت زود از کوره در نمی‌‌رویم چون به خودمان مطمئن هستیم که توانایی ایستادن در برابر معصیت‌ها را داریم. بنابراین انسان‌های دور و بر ما هم  شرایط آرام‌تری را تجربه می‌‌کنند و  به همین ترتیب جامعه محیط قابل تحمل‌تری می‌‌شود چون افراد آن قدرت خویشتن‌داری و مدیریت نفس خودشان را دارند.

‌مهار فشارهای روحی و صبر دارای چه رابطه ای هستند؟

‌صبر در ایجاد حس رضايت داشتن از زندگي موثر است. حتی پیامبر اکرم(ص) صبر جمیل را این طور معرفی می‌‌کند که صبری است که شکایتی در آن نباشد. معجزه‌ای که صبر برای ما انجام می‌‌دهد این است که آستانه پذیرش ما در برابر مشکلات و بلایا بالا می‌‌برد و این کار کوچکی نیست. در دنیایی زندگی می‌‌کنیم که پر از استرس و اضطراب است اما صبر این امکان را برای ما در زندگی فراهم می‌‌کند که در برابر حوادث با خونسردی و آرامش عبور کنیم به همین دلیل است که انسان‌های کم حوصله و کم طاقت در این مواقع این نقصان را به خوبی حس می‌‌کنند.  از طرف دیگر صبر کردن باعث می‌‌شود تا در صورت برخورد با مشکلات،  احساس نا امیدی به انسان دست ندهد و فرد منزوی نشود بلکه در متن جریانات قرار گیرد و شیوه ایستادگی در برابر آنها را بیاموزد. روحیه صبوری، روان انسان را سخت و محکم و به اصطلاح آب دیده  می‌‌کند تا در برابر ناملایمات از پا نیفتد. اگر فرد دارای نیروی صبر بیشتری باشد، قدرت او در برابر مواجهه با ناملایمات و فشار‌های روحی بیشتر خواهد شد. ممکن است این تصور در برخی افراد وجود داشته باشد که همه افراد نیازی به تقویت روحیه صبر در خود ندارند این تصور غلط است چون فشار‌های روحی برای همه اتفاق می‌‌افتد و بنابراین نیرویی جهت مقابله با آنها لازم است.

‌از مدیریت احساسات به عنوان یکی از مهم ترین کارکرد‌های صبر یاد می‌‌شود.  نظر شما در این زمینه چیست؟

‌کسی که با صبر رابطه خوبی داشته باشد از شکست خوردن در زندگی ترسی ندارد،  تلاشش را می‌‌کند و از امید دست بر نمی‌‌دارد اما اگر در مسیر زندگی زمین بخورد دوباره بلند می‌‌شود چون هدفش مشخص است و برای رسیدن به این هدف مداومت انجام می‌‌دهد و با طمانینه به پیش می‌‌رود.  در روایتی امام علی(ع) می‌‌فرماید کلید پیروزی، صبر است؛ منظور از این پیروزی، پیروزی در دو عرصه درونی و بیرونی است؛ یعنی فرد با داشتن صبر در وهله اول در درون خودش به موفقیت می‌‌رسد چون توانسته عواطفش را کنترل کند و نیروهای عاطفی‌اش را هدایت و کنترل کند و در وهله بعد در محیط جامعه دست به رفتار‌های منطقی می‌‌زند.  نکته دیگر این است که صبر و استقامت،  فرد را واقع بین بار می‌‌آورد و کاری می‌‌کند که انسان راحت تر با واقعیات کنار آید.   

‌آیا صبر،  امید آفرین است ؟

‌مصیبت‌ها در صورتی که با صبر از جانب ما مواجه شوند،  تبدیل به فرصت و به تعبیر دقیق‌تر نعمت می‌‌شوند؛ این همان چیزی است که امروزه می‌‌گویند تهدید را به فرصت تبدیل کردن؛ یعنی از شرایطی بد، موقعیتی ممتاز را ایجاد کردن؛ این وضعیت اشتیاقی در انسان ایجاد می‌‌کند تا با انگیزه‌ای بالا به سمت اهدافش در زندگی حرکت کند. معنای امید چیزی غیر از این نیست. صبر،  تاثیرات باور ناکردنی در زندگی مومنانه دارد و مطابق با کلام معصومین(ع) در کنار مقامات بالای معنوی مانند یقین در نظر گرفته شده است؛ قاعدتا کسی که به یقین برسد،  امیدوارانه زندگی می‌‌کند. صبر، فرد را به خدا بیشتر نزدیک می‌‌کند چون تنها منبع مطمئن در برابر هجوم گرفتاری‌ها خداست و به همین دلیل عنصر یقین را در انسان تقویت می‌‌کند.

‌اگر با صبر در زندگی خداحافظی کنیم،  چه مشکلاتی برای ما پیش می‌‌آید؟

‌در این صورت چه از لحاظ جسمی ‌‌و چه از لحاظ روحی دچار مشکلات زیادی می‌‌شویم؛ مثلا فشار خون ما بالا می‌‌رود و احتمال بروز حملات و سکته‌های قلبی بالا می‌‌رود، اعصاب‌مان ضعیف می‌‌شود و در صورت برآورده نشدن خواسته‌هایمان دچار افسردگی‌های حاد یا مزمن می‌‌شویم.  از لحاظ روحی نیز زود عصبانی می‌‌شویم و عرصه را برخود و دیگران و اطرافیان‌مان تنگ می‌‌کنیم ؛زود کلافه می‌‌شویم و به عنوان مثال طاقت ماندن در ترافیک شهری را از دست می‌‌دهیم؛ مانند یک انبار باروت می‌‌شویم که با کوچک‌ترین تحریکی آتش می‌‌گیریم و با دیگران درگیر و جر و بحث می‌‌کنیم. آرام و قرارمان را از دست می‌‌دهیم و مدام به فکر آن می‌‌شویم که همه کارهایمان را هر طور شده با عجله انجام دهیم.

 
‌صبر، چه مهارت‌هایی به فرد اعطا می‌‌کند ؟

‌یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها، مهارت کنترل هیجانات درونی است؛ از این مهارت در اصطلاح با عنوان خود مهارگری یاد می‌‌شود یعنی اینکه فرد بتواند خود را در موقعیت‌های احساسی، مهار یا کنترل کند. مهارت دیگری که صبر به فرد می‌‌بخشد، مهارت عفت جنسی است؛ کسی که صبر دارد، چشم خود را بر روی نامحرمان می‌‌بندد و خویشتن‌داری می‌‌کند، غریزه جنسی‌اش را مهار می‌‌کند تا از طریق مجرای درست شهوت خود را ارضا کند.  وجود صبر  در میان خلقیات افراد، فضای زندگی را دینی می‌‌کند چون هدف اصلی در صبر ورزی جلب رضای خداست و این که نشان دهیم ما بندگان فهمیده‌ای هستیم و در برابر ناملایمات با تدبیر و تعقل رفتار می‌‌کنیم.

‌از اینکه در این مصاحبه شرکت کردید؛ متشکریم.

‌یکی از حلقه‌های مفقوده در زندگی امروز ما صبر است، امید وارم مطالب مفیدی را برای خوانندگان طرح کرده باشیم.