
بررسی تاثیرات زیستمحیطی ناشی از تولید و مصرف کیسههای پلاستیکی
آمارهای پلاستیکی
اگر چرخۀ حیات یک کیسۀ پلاستیکی را دنبال کنیم تأثیرات اکولوژیک و زیستمحیطی این محصول بر کرۀ زمین و زندگی انسانها و موجودات زندۀ دیگر را درک خواهیم کرد و بیشتر به تأثیرات منفی کاربرد این مصنوع پی خواهیم برد.
-انرژی
چرخۀ زندگی کیسۀ پلاستیکی، با استخراج و پردازش مواد خام آغاز میشود. فرایند تولید کیسههای پلاستیکی خرید به مقدار معینی از انرژی و مواد خام نیاز دارد. برای تهیۀ دو کیسۀ خرید پلاستیکی به ۹۹۰ کیلوژول انرژی گاز طبیعی یا۲۴۰ کیلوژول انرژی نفتی یا ۱۶۰ کیلوژول انرژی زغال نیاز است (مؤسسۀ ارزشیابی و برآوردهای اقتصادی فرآیندهای زیستمحیطی سال۱۹۹۰). بهعلاوه مقادیر بیشتری از انرژی غیرقابل محاسبه و تخمین برای تولید صَرف شده؛ برای مثال، ماشینهای تولید کیسههای پلاستیکی برقی هستند و آنها برق خود را از سوزاندن زغالسنگ یا سوختهای فسیلی دیگر بهدست میآورند. برای انتقال مواد خام به کارخانه نیز سوخت مصرف شده است. همانگونه که بیان شد انرژی لازم برای تولید یک کیسۀ خرید پلاستیکی از جنس HDPE برابر با ۰.۴۸۸ مگاژول است. برای اینکه مفهوم این مقدار انرژی مصرفی ملموس شود، مثالی میزنیم: انرژی که یک ماشین درحالِ حرکت در مسیر یک کیلومتر مصرف میکند، برابر با انرژی لازم برای تولید ۸.۷ عدد کیسۀ خرید پلاستیکی است! (Australian Bureau of Statistics, ۲۰۰۴).
-اجزای سازنده
اجزای اصلی سازندۀ کیسههای پلاستیکی نفت و گاز طبیعی هستند . برای تولید کیسههای پلاستیکی حدود ۴درصد از کل نفت تولیدی جهان استفاده میشود. ترکیبات نفت خام و گاز طبیعی در فرآیند کراکینگ حرارت داده میشوند تا مونومرهای هیدروکربنی بهدست بیایند. در فرایند تولید، مونومرهای هیدروکربنی با یکدیگر واکنش میدهند و بههم میپیوندند و پلیمرها را میسازند. پلیمرها مولکولهای درشتی هستند که از تکرار واحدهای مونومر بهوجود آمدهاند. پلیمر بهدستآمده ویژگیهای منحصربهفردی دارد که با مونومر خود متفاوت است. واکنش مونومرهای متفاوت به تولید پلیمرهای متفاوت با خواص گوناگون میانجامد.
- انواع پلیاتیلن
کیسههای پلاستیکی را از پلیاتیلن با چگالی بالا HDPE میسازند. پلیاتیلن مادهای تجدیدناپذیر است که از بههمپیوستن مونومرهای اتیلن ساخته شده است و تجزیۀ آن هزاران سال طول میکشد . پلیاتیلن را میتوان به هر شکل و اندازه و رنگی تولید کرد و همین، باعث علاقۀ تولیدکنندگان به این پلیمر شده است . بهجز HDPE، دو نوع دیگر از پلیاتیلن نیز وجود دارند که برای ساختن کیسههای پلاستیکی استفاده میشوند: پلیاتیلن با دانسیتۀ کم LDPE و پلیاتیلن با دانسیتۀ کم و خطی LLDPE. از LDPE برای تولید کیسههای خرید شفاف و نازکتر که در مراکز خرید مصرف میشوند، استفاده میشود. از LLDPE برای تولید کیسههای بسیار نازک مانند کیسههای خشکشویی استفاده میشود. تفاوت عمده بین این سه نوع پلیاتیلن شاخههای زنجیرههای مولکولی آنهاست. کیسههای پلاستیکی خرید از پلیاتیلن با دانسیتۀ بالا HDPE ساخته شدهاند. HDPEمولکولهای شاخهدار و منشعب بیشتر با قابلیت کشسانی کمتر و فرم کریستالی دارد (IBID).
-آلودگی آب وهوا
آلودگی هوا ناشی از انتشار مواد شیمیایی خطرناک و CO۲ طی فرایند تولید کیسههای پلاستیکی بخش مهمی از صدماتی است که تولید این محصول به محیطزیست وارد میکند. براساس برآورد مؤسسۀ Lifecycle Environmental Assessment تولید ۲۲ عدد کیسۀ پلاستیکی، ۱٫۱۱ کیلوگرم آلودگی اتمسفری ایجاد میکند که خود این آلودگی به مهدود فوتو شیمیایی و بارانهای اسیدی منجر میشود. باران اسیدی از جدیترین آلودگیهای مخرب برای محیطزیست و انسانها بهشمار میآید. همچنین مهدود فوتو شیمیایی باعث ایجاد مشکلات تنفسی و بیماری میشود (Environmental Literacy Council, ۲۰۰۵).
بهعلاوه، بهاِزای تولید هر ۲ کیسۀ پلاستیکی ۰٫۱ گرم زبالههای سرگردان در آب تولید میشوند که میتوانند به اکوسیستمهای پیوسته نظیر مسیرهای آبی و موجودات زندۀ حاضر در آن آسیب برسانند . اگر کشوری مانند ایرلند با حدود ۱میلیون و ۲۳۰هزار خریدار، ۵۰درصد از کیسههای پلاستیکی مصرفی در فروشگاهها را به کتان تبدیل کنند، باعث میشوند سالانه ۱۵۱۰۰ تُن CO2 کمتری به جوّ زمین وارد شود. این حجم از CO2 زمانی تولید میشود که یک نفر دور زمین را با خودروی خودش ۱۸۰۰ بار دور بزند! آلودگیهای آبوهوایی ناشی از تولید این کیسهها زمانی بیشتر تشدید میشوند که این محصول در کشورهایی مانند چین تولید شود؛ چراکه این کشورها دستورالعملهای زیستمحیطی کمتری هم دارند و این اثر آلودگی را بر محیطزیست و سلامتی انسانها تشدید میکند.
-حملونقل کیسههای پلاستیکیِ تولیدشده
بعد از تولید، کیسههای پلاستیکی خرید به سراسر دنیا منتقل میشوند و بخش عظیمی از این انتقال، بهوسیلۀ کشتیها صورت میگیرد. استرالیا بهتنهایی، سالانه ۴میلیارد کیسۀ پلاستیکی وارد میکند.
تخمین زده میشود سالانه چیزی حدود ۴تا۵ تریلیون کیسۀ پلاستیکی در جهان تولید شود. آمریکای شمالی و اروپای غربی حدود۸۰درصد از این مقدار را مصرف میکنند و کشور امریکا بهتنهایی، سالانه ۱۰۰میلیارد کیسۀ پلاستیکی مصرف میکند . استرالیاییها سالانه ۷میلیارد کیسۀ پلاستیکی استفاده میکنند که ۵۳درصد آن در سوپرمارکتها مصرف میشود. انگلستان سالانه بین ۸تا۱۰ میلیارد کیسۀ پلاستیکی استفاده میکند و در تایوان این عدد به۲۰میلیارد کیسه افزایش پیدا میکند. تأثیرات اکولوژیک کیسههای پلاستیکی با افزایش آمار افزایش پیدا میکند.
-تأثیرات بر سلامتی
انتشار مواد سمی تولیدشده طی مراحل استخراج مواد خام اولیۀ پلاستیکها و تولید پلاستیکها و حملونقل آنها باعث مهدود فوتو شیمیایی و باران اسیدی و آثار مخرب دیگری میشود که ناشی از استفاده از نفت و زغال و گاز هستند؛ مانند مشکلات سلامتی معدنکاران زغال و کارکنان پتروشیمیها.
چکیده:
1- انرژی مصرف شده توسط یک اتومبیل در طی مسافت یک کیلومتری، برابر با انرژی لازم برای تولید 8 عدد کیسۀ خرید پلاستیکی است.
2- اجزای اصلی سازندۀ کیسههای پلاستیکی نفت و گاز طبیعی هستند . برای تولید کیسههای پلاستیکی حدود ۴درصد از کل نفت تولیدی جهان استفاده میشود.
3- آلودگی هوای ناشی از انتشار مواد شیمیایی خطرناک و CO2 طی فرایند تولید کیسههای پلاستیکی بخش مهمی از صدماتی است که تولید این محصول به محیطزیست وارد میکند.
4-انتشار مواد سمی تولیدشده طی مراحل استخراج مواد خام اولیۀ پلاستیکها و تولید پلاستیکها و حملونقل آنها باعث مهدود فوتو شیمیایی و باران اسیدی و آثار مخرب دیگری میشود که ناشی از استفاده از نفت و زغال و گاز هستند.